Actueel
Over de ziekte
Preventie- en bestrijdingsmaatregelen
Wetgeving
Situatie in België en in het buitenland

Praktische fiche

De klassieke varkenspest is een virusziekte die wordt veroorzaakt door een pestivirus van de familie van de Flaviviridae.

Deze ziekte treft als huisdier gehouden en in het wild levende varkensachtigen (met name varkens en everzwijnen) maar is niet besmettelijk voor de mens.

Klinische symptomen

Al naargelang van de virulentie van de betreffende stam doet de varkenspest zich voor in verschillende vormen:

• acute vorm: hoge koorts, anorexia, lethargie, hematologische stoornissen die gepaard gaan met onderhuidse bloedingen en geelzucht, diarree, snelle dood (2-3 weken) en een sterftecijfer dat kan oplopen tot bijna 100%;
• subacute vorm: minder hevige symptomen met een lager sterftecijfer en waarbij de dood na  langere tijd intreedt;
• chronische vorm: onopgemerkt klinisch beeld met onduidelijke tekenen dat evolueert over meerdere maanden.

Omdat de ziekte zeer besmettelijk is, verspreiden de symptomen zich zeer snel over alle varkens van een bedrijf.

Overdracht

Het virus dat verantwoordelijk is voor de varkenspest is aanwezig in het bloed, de weefsels, de urine, de uitwerpselen, de uitscheidingen en afscheidingen van de zieke dieren. Het is zeer besmettelijk en resistent in de weefsels van de dieren. Het kan daarom op de volgende manieren worden overgedragen:

transplacentair: biggen die zo worden besmet, blijven drager van het virus en blijven het uitscheiden gedurende meerdere maanden na de geboorte;

• transplacentair: biggen die zo worden besmet, blijven drager van het virus en blijven het uitscheiden gedurende meerdere maanden na de geboorte,
• door rechtstreeks contact met een ziek dier (bij het binnenbrengen van besmette dieren vanuit een ander bedrijf of gebruik van dekberen binnen het bedrijf zelf, contact met wilde everzwijnen in bedrijven met vrije uitloop),
• door onrechtstreeks contact, via mensen die het virus mechanisch verspreiden of via besmette uitrusting of voertuigen,
• door inname bij het voederen van onvoldoende verhit afval aan de varkens (oppassen voor illegale invoer van vleesproducten door reizigers).

Behandeling

Er bestaat geen specifieke behandeling voor klassieke varkenspest.

Preventie

Wat klassieke varkenspest betreft, was het vroeger mogelijk om de varkensstapel preventief te vaccineren als bescherming tegen de ziekte. Toen de Europese Unie een uitroeiingsprogramma instelde en duidelijk een ziektevrije status wilde bereiken verbood zij de vaccinatie met ingang van  1988.

De preventie tegen klassieke varkenspest behelst het naleven van algemene maatregelen die gelden op het gehele Belgische grondgebied:

• verbod op verzamelingen van varkens, met uitzondering van een verzameling van varkens in een enkel transport naar eenzelfde bestemming of een verzameling van fokvarkens in een tijdelijke verzamelplaats;
• verbod op het binnenbrengen van een dood of geschoten everzwijn of een deel van een everzwijn in de geografische entiteit van een varkensbeslag;
• verbod op het betreden van een varkensbedrijf of het in contact komen met varkens in de eerste 48 uur na contact met een in het wild levend everzwijn;
• verbod op het voederen van keukenafval aan varkens;
• toepassing van bioveiligheidsmaatregelen in alle bedrijven;
• in quarantaine plaatsen van varkens die nieuw in een bedrijf worden binnengebracht.

Er gelden bijkomende maatregelen voor personen die terugkeren uit risicolanden of –gebieden, dat wil zeggen landen of gebieden waar tijdelijke bestrijdings- of preventiemaatregelen van kracht zijn na het vaststellen van de ziekte, alsook voor dieren en transporten die van daar uit afkomstig zijn. Die maatregelen worden opgesomd in het koninklijk besluit van 18 juni 2014 houdende maatregelen ter voorkoming van aangifteplichtige varkensziekten. Ze hebben onder meer betrekking op het uitvoeren van een bijkomende ontsmetting en reiniging van transporten onder officieel toezicht bij terugkeer, het onderwerpen van ingevoerde dieren aan serologische onderzoeken voordat zij vertrekken uit het land van oorsprong, de verplichting om de LCE in kennis te stellen, het verbod voor personen om in België plaatsen waar varkens worden gehouden te betreden in de eerste 72 uur nadat zij voor het laatst in contact zijn geweest met varkens of risicomaterieel in risicogebieden.

Bestrijding

Eens een uitbraak van klassieke varkenspest wordt vastgesteld in een varkensbedrijf op het Belgische grondgebied hebben de ingestelde maatregelen tot doel die uitbraak zo snel mogelijk af te zonderen om verspreiding van de ziekte te verhinderen en het virus uit te roeien. Het FAVV zal onder meer de volgende maatregelen toepassen:

• het afkondigen van een nationale standstill voor ten hoogste 72 uur tijdens welke alle verplaatsingen van varkens verboden zijn, met uitzondering van het rechtstreekse vervoer naar een slachthuis;
• het afbakenen van een zone van 500m rond de uitbraak;
• het ruimen van alle in deze zone gelegen bedrijven die varkens of everzwijnen houden en het vernietigen van de van die dieren afkomstige producten;
• het uitvoeren van een epidemiologisch onderzoek om de oorsprong van de besmetting en de eventuele verspreidingswegen te kunnen vaststellen (contactbedrijf);
• het opleggen van beperkende maatregelen aan geïdentificeerde contactbedrijven.

De preventieve vaccinatie van varkensbeslagen tegen de klassieke varkenspest is sinds 1988 niet meer toegestaan in de Europese Unie. De Europese Commissie kan echter wel een tijdelijke machtiging verlenen voor een vaccinatie op beperkte schaal, onder meer in het kader van de bestrijding van de ziekte bij in het wild levende dieren. Er kunnen zo vaccinatieprogramma’s worden opgezet die tot doel hebben om everzwijnen te immuniseren en te vermijden dat zij de als huisdier gehouden varkens besmetten.

Klassieke varkenspest is een aangifteplichtige besmettelijke ziekte. Elk vermoeden moet onmiddellijk worden gemeld aan de Lokale Controle-eenheid van het FAVV.

Belgische wetgeving

Koninklijk besluit van 10 september 1981 houdende maatregelen van diergeneeskundige politie betreffende de klassieke varkenspest en de Afrikaanse varkenspest (B.S. van 11/11/1981). De bepalingen in dit besluit gelden enkel nog voor wat betreft klassieke varkenspest.

(Nummer NUMAC - 1981002026 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Koninklijk besluit van 18 juni 2014 houdende maatregelen ter voorkoming van aangifteplichtige varkensziekten (B.S. van 19/07/2014)

(Nummer NUMAC - 2014018229 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Ministerieel besluit van 13 november 2002 houdende tijdelijke maatregelen ter bestrijding van klassieke varkenspest bij everzwijnen en ter bescherming van de varkensstapel tegen de insleep van klassieke varkenspest door everzwijnen (B.S. van 14/11/2002)

(Nummer NUMAC - 2002022943 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Europese wetgeving

Besluit 2008/855/EG van de Commissie van 3 november 2008 betreffende maatregelen op het gebied van de diergezondheid in verband met klassieke varkenspest in sommige lidstaten (P.B. van 13/11/2008)

(de geconsolideerde wetgeving raadplegen)

Richtlijn 2001/89/EG van de Raad van 23 oktober 2001 betreffende maatregelen van de Gemeenschap ter bestrijding van klassieke varkenspest (P.B. van 01/12/2001)

(de geconsolideerde wetgeving raadplegen)

Situatie in België

De Belgische varkensstapel is vrij van klassieke varkenspest. De aanwezigheid van het klassieke varkenspestvirus  in de populatie wilde varkens werd wel in november 2002 bevestigd; naar aanleiding daarvan

werd een plan voor het uitroeien van klassieke varkenspest in de

betreffende gebieden van het land opgezet. Die uitroeiing was succesvol,

maar de dreiging dat het virus vanuit de everzwijnenpopulatie in Duitsland opnieuw in de wilde fauna in België wordt binnengebracht blijft bestaan. Waakzaamheid blijft dus geboden.

Situatie in het buitenland (update 20/4/2016)

De varkensstapel in West-Europa is thans vrij van klassieke varkenspest, zowel de als landbouwhuisdier gehouden varkens als de wilde varkens. De situatie is iets minder gunstig in Oost-Europa, waar Letland drie uitbraken van klassieke varkenspest bevestigde, twee in 2012 en nog een derde in 2014 op « hobbybedrijven» op 15 km van de grens met Wit-Rusland. Ook werden hier verschillende gevallen bevestigd bij wilde fauna, in 2013, 2014, 2015 en het laatste geval op 26 mei 2016.

De klassieke bestrijdingsmaatregelen worden of werden er toegepast: het beperken van het handelsverkeer, screening, ruimen, ontsmetten, quarantaine, …

Het virus is bovendien aanwezig in de wilde fauna van heel wat Europese landen: die everzwijnen vormen een bedreiging voor de varkensstapel.

Buiten Europa

Het klassieke varkenspestvirus komt overal ter wereld voor.